امروز روز عشاق آزربايجاني است ...
یازار : ايگيد
+0 به يه ن
امروز روز عشاق آزربايجاني است ...
امروز ، 31 شهريور ماه ، آخرين روز تابستان ، روز سوناي است.
بياييد به جاي والنتاين ، روز سوناي را جشن بگيريم
(
امروز ، 31 شهريور ماه ، آخرين روز تابستان ، روز سوناي است.
بياييد به جاي والنتاين ، روز سوناي را جشن بگيريم
(
منده
اوز نوبم ده بو گوزل گونو عزيز قارداش و باجي لاريما تبريك دييرم اميدم حاقاديكي
هميشه ديليميز وار و اوجا اولا ,بو سوناي بيزيم سنت و فرهنگي ميزدي گلين اوز فرهنگي
ميزي ديري ساخلياغ(ياشا))
سوناي، آزربايجان فولكلوروندا يايين سون آيلي گئجه.لرينه دئييلر. آزربايجان “آيين دوشونجه.سينده” (اساطيري دوشونجه.سينده) آي.لا گونش سئوگيلي ديرلر. اونلارين سئوگيسي سونسوز دير. اونلار هئچ زامان بيربيرينه چاتانميرلار.
سوناي، پاييز اعتيدالينا ياخين اوز وئرير. دئمـَك، بئله بير چاغدا گئجه ايله گوندوز بارابارلاشيرلار. او دير كي، سونايين اون.دؤرد گئجه ليـيي دوغان چاغدا گونش باتير. بئله.ليك.له، بو ابدي و سونسوز سئوگيليلر بيربيريني اوز.اوزه گؤره بيليرلر. بيربيريني اوز.اوزه گؤرن آنلار چوخ آخيجي، چوخ سورعتله الدن گئدن آنلار دير. او گئجه آيين سئودالي باخيشي هر يئري بورويور. آرتيرمالي دير، گويا آسلي-كـَرَمين سئوداسي و طالئعي سونايين سئوداسينين گرچكلنميش داوامي دير. اونلار دا بيربيريني آزجاجيق بير زاماندا گؤروب يئنه ايتيريرلر. بيربيرلرينه چاتاندا ايسه توي گئجه سي اود توتوبان يانيرلار؛ بو دا گونشين يانديريجي ليغي دوغالليغينا قاييدير.
سونايين آييشيق گئجه.لرينده اللريني آغيزلارينا ووراراق “آواوا” چالارلار. آواوا سسينه هامي توپلانار. سونرا چئشيدلي اويونلار اوينايارلار. قديم قاري آروادلار، قوجا كيشي.لر ده اويناماغا گلرميش. بو گئجه لرين ان اؤنملي اويونو ماللاهاراي دير. بنؤوشه بنده دوشه اويون دا اوينانار.
آذربايجان كندلرينده سوناي.دان سونرا ائلچي گئتمه لر، آداخلانمالار، تويلار باشلاناردي ايل بايراميندا سونا چاتاردي.
فـرزنــدان آزربــايــجـان
یازار : ايگيد
+0 به يه ن
فـرزنــدان آزربــايــجـان
بياييد فرزندانمان را با فرهنگ غني آزربايجاني پرورش دهيم ...
به افتخار اين دوتا كوچولوي آزربايجاني
بياييد فرزندانمان را با فرهنگ غني آزربايجاني پرورش دهيم ...
به افتخار اين دوتا كوچولوي آزربايجاني
ولنتيانِ آزربايجان، روز آخر تابستان است و سوناي نام دارد ...
یازار : ايگيد
+0 به يه ن
ولنتيانِ آزربايجان، روز آخر تابستان است و سوناي نام دارد ...
گرچه به مرور زمان كم رنگ تر شده اما هنوز هم حداقل روستاهايي هستند كه اين رسم را برپا مي دارند
يكي از دلايلي كه رسم و رسومات خوب يا بد غربي ها وارد فرهنگ ما مي شود عدم شناخت خودما ن از پتانسيلهايي است كه داريم.
آنچه كه خود بهترين و با مفهوم ترينش را داريم اما نمي دانيم.
هيچكداممان هم گناهي نداريم. واقعا در كدام برنامه تلويزيوني يا كدام نشريه در مورد سوناي صبحت شده است. كدام پدر ومادري در اين مورد با جوانان و نوجوانان خود صبحت كرده اند ويا به بيان بهتر با اين قضيه آشنا هستند؟
سوناي چيست؟
سوناي يك رسم ديرينه است. رسمي اسطوره اي و افسانه وار كه حتي قبل از ظهور اسلام تا به امروز پاس داشته شده است. گرچه به مرور زمان كم رنگ تر شده اما هنوز هم حداقل روستاهايي هستند كه اين رسم را برپا مي دارند. همانطور كه از اسمش برميايد بايد ربط كاملي به ماه داشته باشد. معمولا اغلب افسانه ها و اسطوره ها در فرهنگ ما آذربايجاني ها و كلا ترك ها به ماه مربوط است. ماه در اسامي، اعياد، و رسومات ما به طور كامل رخنه كرده و زيبايي افسانه اي به آنها داده است.
سوناي شبي از سال است كه به اصطلاح به آن اعتدال پاييزي گفته ميشود. شبي كه روز و شب برابر ميشوند و ماه كامل ميشود. اين شب تقريبا شب آخر تابستان است. البته ممكن است چند روز زودتر يا ديرتر باشد همه اينها بستگي به كامل شدن ماه دارد. اما به هر حال ميتوان شب آخر تابستان را سوناي ناميد كه روز عشق در آذربايجان محسوب ميشود.
در اين شب خاص ماه و خورشيد در زاويه ي 180 درجه قرار گرفته و هنگام غروب دقيقا برروي هم قرار ميگيرند. البته اين ديدار خيلي به سرعت اتفاق ميافتد و زياد به طول نمي انجامد. اين موضوع تا ابد ادامه دارد. از قديم اين اتفاق به يك نوع عشق تشبيه شده است. عشق ماه به خورشيد.
عشقي كه تمامي ندارد و ابدي محسوب ميشود درست مانند عشقهايي كه در داستانهاي فولكلور آذربايجان همانند اصلي-كرم وجود دارد. عشقي كه حتي با سوخته شدن نيز تمامي نمي پذيرد. طبق اين افسانه عشق اين دو عاشق تمامي ندارد و تا ابد تكرار ميشود و ادامه ميابد. همه اين موارد و عناصر در داستانهاي ديگر ما همانند كوراوغلي نيز صادق هستند.
چه ميتوانيم بكنيم؟
همان كارهايي كه در والنتاين انجام ميدهيم ميتوان در سوناي نيز انجام گيرد. اگر بتوانيد چيزي پيدا كنيد كه نشاني از ماه كامل داشته باشد كه سنگ تمام ميشود. كلا چيزهايي كه رنگ و بويي از ماه داشته باشند متناسب تر هستند.
هديه بهانه اي مناسب است براي گرامي داشت اين روز و معرفي آن به ديگران... از طريق ارسال اس ام اس و غيره.
گرچه به مرور زمان كم رنگ تر شده اما هنوز هم حداقل روستاهايي هستند كه اين رسم را برپا مي دارند
يكي از دلايلي كه رسم و رسومات خوب يا بد غربي ها وارد فرهنگ ما مي شود عدم شناخت خودما ن از پتانسيلهايي است كه داريم.
آنچه كه خود بهترين و با مفهوم ترينش را داريم اما نمي دانيم.
هيچكداممان هم گناهي نداريم. واقعا در كدام برنامه تلويزيوني يا كدام نشريه در مورد سوناي صبحت شده است. كدام پدر ومادري در اين مورد با جوانان و نوجوانان خود صبحت كرده اند ويا به بيان بهتر با اين قضيه آشنا هستند؟
سوناي چيست؟
سوناي يك رسم ديرينه است. رسمي اسطوره اي و افسانه وار كه حتي قبل از ظهور اسلام تا به امروز پاس داشته شده است. گرچه به مرور زمان كم رنگ تر شده اما هنوز هم حداقل روستاهايي هستند كه اين رسم را برپا مي دارند. همانطور كه از اسمش برميايد بايد ربط كاملي به ماه داشته باشد. معمولا اغلب افسانه ها و اسطوره ها در فرهنگ ما آذربايجاني ها و كلا ترك ها به ماه مربوط است. ماه در اسامي، اعياد، و رسومات ما به طور كامل رخنه كرده و زيبايي افسانه اي به آنها داده است.
سوناي شبي از سال است كه به اصطلاح به آن اعتدال پاييزي گفته ميشود. شبي كه روز و شب برابر ميشوند و ماه كامل ميشود. اين شب تقريبا شب آخر تابستان است. البته ممكن است چند روز زودتر يا ديرتر باشد همه اينها بستگي به كامل شدن ماه دارد. اما به هر حال ميتوان شب آخر تابستان را سوناي ناميد كه روز عشق در آذربايجان محسوب ميشود.
در اين شب خاص ماه و خورشيد در زاويه ي 180 درجه قرار گرفته و هنگام غروب دقيقا برروي هم قرار ميگيرند. البته اين ديدار خيلي به سرعت اتفاق ميافتد و زياد به طول نمي انجامد. اين موضوع تا ابد ادامه دارد. از قديم اين اتفاق به يك نوع عشق تشبيه شده است. عشق ماه به خورشيد.
عشقي كه تمامي ندارد و ابدي محسوب ميشود درست مانند عشقهايي كه در داستانهاي فولكلور آذربايجان همانند اصلي-كرم وجود دارد. عشقي كه حتي با سوخته شدن نيز تمامي نمي پذيرد. طبق اين افسانه عشق اين دو عاشق تمامي ندارد و تا ابد تكرار ميشود و ادامه ميابد. همه اين موارد و عناصر در داستانهاي ديگر ما همانند كوراوغلي نيز صادق هستند.
چه ميتوانيم بكنيم؟
همان كارهايي كه در والنتاين انجام ميدهيم ميتوان در سوناي نيز انجام گيرد. اگر بتوانيد چيزي پيدا كنيد كه نشاني از ماه كامل داشته باشد كه سنگ تمام ميشود. كلا چيزهايي كه رنگ و بويي از ماه داشته باشند متناسب تر هستند.
هديه بهانه اي مناسب است براي گرامي داشت اين روز و معرفي آن به ديگران... از طريق ارسال اس ام اس و غيره.
قالب هاي شعري مخصوص زبان تركي
یازار : ايگيد
+0 به يه ن
قالب هاي شعري مخصوص زبان تركي
از قالب‌هاي شعري خاص تركي نظير تويوق Tuyuq، قوشوق Qopşuq، چنگه çəngə، آرازواري Arazvārı، توركي Türki و قوشما qoşma و گرايلي Gerayli و باياتي Bayati و نازلاما Nazlam...a و ... مي توان نام برد
البته بايد خاطر نشان كرد كه در تركي علاوه بر اين قالب ها قالب هاي رايج در شعر عربي(فارسي) نيز در تركي رايج است
صنعت شعر آزربايجان،به چهار دسته تقسيم مي شود،
1.شعر ليريك(كلاسيك)
2.شعر عاشيق(هجا)
3.شعر ماهني(ترانه)
4.شعر ساتيريك(نو)
بدون شك ادبيات توركي آزربايجان خاصه ادبيات شفاهي آن از غني ترين و پربارترين ادبيات هاي شفاهي(فولكلوريك) جهان محسوب مي شود، ادبياتي كه علي رغم بي مهري ها،دشمني ها،كتاب سوزي ها،خفقان فرهنگي و زباني،خفقان انديشه و بيان در دوران رژيم ملعون و منحوس پهلوي،بي توجهي مغرضان زبان و ادبيات توركي،كم توجهي دوستان و.. همچنان بعد از گذشت هزاران سال سرزنده و پويا و بانشاط همچون نگين در آسمان ادبيات فولكلوريك جهان، اظهر من النجوم و در پاره اي موارد حتي اظهر من الشمس بوده و هست. ادبياتي كه يكي از اركان به وجود آورنده ادبيات شيعي در جهان و شكل دهنده و مقوم آن بوده و هست و تداوم اين ادبيات مقدس نيز در گرو توجه و ارزش نهادن و بها دادن به اين ادبيات است.
چه كسي مي تواند نقش ادبيات توركي را در تشكيل،ترويج،تبليع و تعيمق ادبيات شيعي در ميان ساير ادبيات جهان اسلام انكار كند؟ چه كسي مي تواند انكار كند نقش كم نظير ادبيات شفاهي آزربايجان را در شكل گيري اولين امپراطوري شيعه در جهان اسلام را؟ پرداختن به اين ادبيات مقدس مصداق جهاد با زبان و شمشير است كه پيغمبر اكرم(ص) نيز در حديثي به آن اشاره فرموده اند.
توجه كردن و بهاء دادن به گونه هاي شعري آزربايجان كه پشتوانه هزاران ساله مردمي و ديني را دارا مي باشد. بها دادن به اسلام و قرآن و تفكر ناب علوي مي باشد، چراكه گونه هاي شعري در ادبيات شفاهي آزربايجان در طول قرن هاي متمادي محمل و موكب مضمون و محتواي اسلامي و قرآني اعم از (انديشه ناب محمدي، علوي،عاشورائي،انتظار، مهدويت،وطن دوستي و...) در كنار تم هاي زميني و آسماني و عرفاني به عنوان مقدس ترين و غني ترين و زيباترين مضمون هاي شعري محسوب مي شوند.
سراينده گونه هاي متعدد شعر آزربايجان در برخي از گونه ها مانند باياتي يك ملت هست،تفكرات و انديشه هاي يك ملت است، احساسات و عواطف پاك و زلال جامعه مي باشد، شاعر شعرهاي شفاهي آزربايجان ملت بوده، يك نظام فكري و عقيدتي و ديني بوده نه يك شاعر و نه يك حس؛ ادبيات شفاهي آزربايجان از پشتوانه قوي و ساختارمند ديني،تاريخي و مردمي برخوردار است و ادبياتي كه چنين پشتوانه اي را دارد مادامي كه مردم هست ملت هست و دين هست مسير زلال و درياگونه خود را علي رغم تمام دست اندازيهاي بشري و غير بشري طي كرده و خواهد كرد.
قسمت دوم شعري آذربايجان،يعني شعر هجا، به شعري گفته مي شود كه سنجش شعر بر پايه ي تعداد هجا ها باشد،نه نوع هجا،شعر هجا قالب هاي متنوعي دارد كه به چند مورد اشاره مي شود:
1.گرايلي
2.قوشما
3.باياتي
4.هجا
5.ديواني
6.بئشليك
7.و...
باياتيلار bayatilar :
باياتيلار(باياتي ها) دو بيتي هايي هستند كه هر مصراع آن 7 هجا داشته و بيشتر هجاهاي آن نيز كشيده مي باشد در باياتي مصراع هاي اول و دوم و چهارم با هم همقافيه هستند . دوبيت اول در باياتي به عنوان مقدمه و بيت پايه براي بيت دوم مي آيند ولي ضربه نهايي فقط در مصراع چهارم زده مي شود و شاعر سه مصراع اول را صرفا براي زمينه سازي ورود معنايي،مفهومي و مضموني براي مصراع چهارم مي آورد. منظور اصلي شاعر نيز در مصراع چهارم بيان مي شود.
دوبيتي هاي بومي ادبيات شفاهي ملت ترك خاصه آذربايجان كه در اكناف كره خاكي و خاصه آسيا و بالاخص در آذربايجان شمالي و جنوبي( سرزمين مادريشان ايران)و تركيه ساكن هستند با نام باياتيلار(باياتي ها) شهرت دارد.
باياتي يكي از رايجترين،غني ترين،تاثيرگذارترين،شورانگيزترين،فلسفي ترين،اجتماعي ترين،عاشقانه ترين،اعتقادي ترين،ادبي ترين،ديني ترين و...ترين هاي انواع منظوم ادبيات عاميانه تركها مي باشد.
از باياتي بعنوان قالبي كه سنگ صبور تمام اقوام و طوايف و قبايل ملت ترك با هر لهجه در جهان مي باشد،ياد مي كنند. سنگ صبوري كه بارعقيدتي و ديني،عاطفي،عشقي،اجتماعي،فلسفي،سياسي،فرهنگي و حتي اقتصادي ملتي به نام ترك را در طول تاريخ چندين هزارساله آنان به دوش خودكشيده،مي كشد و خواهد كشيد. سنگ صبوري كه رازدار زندگي،عواطف و احساسات،رازها و نيازهاي مردم ساده دل و پاكدلي به نام ترك را با جان و دل مي پذيرد.
وجه تسميه باياتيلار
محقق و نويسنده بزرگ آذربايجان آقاي پرويز زارع شاهمرسي در فرهنگ لغت تركي – فارسي خود در صفحات 324و 323 در خصوص ريشه لغت "بيات و بايات"چنين آورده است:
باي: بيگ،آقا
بايا: كمي بيشتر
بايات: نان بزرگ،كنايه از طلا، ثروتمند،كهنه و اصيل، و بيات به معني كهنه و مانده وارد زبان فارسي شده است.
باياتي: گونه اي شعر تغزلي ويژه تركها مخصوصا در آذربايجان كه داري 7 هجا و چهار مصراع كه قافيه مصراع سوم آن آزاد و بقيه مصراع ها(اول،دوم و چهارم) همقافيه هستند و انديشه اصلي در بيت دوم بيان مي شود .
باياتي: به ترانه تغزلي مردمي آذربايجان كه آهنگ هاي محزوني هم دارد باياتي گفته مي شود.
باياتيلاماق: باياتي گفتن
آقاي محمد علي فرزانه در مقدمه كتاب"آذربايجان خلق ادبياتيندان" با نام باياتيلار در مورد باياتي و انتساب آن به ايل بيات ها از قبايل و ايلات مهم تركها چنين آورده است:
باياتي به احتمال زياد از نام "بايات" يا "بيات" ماخوذ است. باياتها از جمله قبايل بزرگ و متعددي بودند كه در آذربايجان سكني داشته و دارند و همواره در تقويت و ترويج ادبيات و هنر و موسيقي اين خطه تاثيرگذار بوده و هستند.
تويوق Tuyuq :
تويوق دوبيتي شبيه رباعي و به وزن عروضي فاعلاتن فاعلاتن فاعلن است.مضامين آن بيشتر فلسفي و عرفاني بوده و از 11 هجا تشكيل شده است و به قوشماي تركي نزديك است .
اين نوع شعرتركي را اولين بار قاضي برهان‌الدين سروده است.
قوشما qoşma:
قوشا يارپاق ، آياقلي قوشما ، گوللو قافيه و قوشما – موستزاد
قوشما از انواع پركاربرد و رايج شعر عاشيقي است. نوع حاضر، شعري بندبند است و بين 3 تا 6 و 7 بند متغير مي‌باشد. از انواع اشعار هجايي است و هر مصراع آن 11 هجا دارد. هر بند قوشما از چهار مصراع شكل مي‌گيرد و مصطع‌ترين نوع شعر شفاهي قلمداد ميشود هر چند قبل از ملا پناه واقف با اين نوع شعر رو به رو مي‌شويم، ولي بطوري مشخص ملاپناه آن را وارد ادبيات عربي و تركي كرده است.
در بند پاياني قوشما ، شاعر نام و يا تخلص خود را بكار مي‌برد اين نوع شعري، قدمت زيادي دارد بطوري كه بر اساس يك نظريه، صفت عاشيقي با قوشما آغاز شده است و قوشما، نام عمومي اشعار عاشيقي در برهه‌اي از فعاليت عاشيقها نيز بوده است. در قالب قوشما، شاعران برجسته‌‌اي چون قافي برهان الدين، شاه اسماعيل خطايي، ،ذاكر، عاشيق‌پري و ديگران را داشتيم و بسياري از شاعران معاصر نيز در اين قالب شعري، طبع آزمايي سريي كرده‌اند.
چرشنبه گونونده، چشمه باشيندا
گؤزلريم آلاگؤز جانانا دوشدو.
آتدي موٍژگان اوخون، كئچدي سينه مدن
قاداسي، بالاسي جانيما دوشدو.
***
ايشارت ائيله ديم، درديمي بيلدي
هم چوخ گؤزل ايدي، هم اهل يديلدي
باشيني بولادي، گؤزوندن گولدو.
گولنده قاداسي قانيما دوشدو.
***
علسگرم هر علمدن حالييام
دئديم سن طبيبسن, من يارالييام.
دئدي نيشانلييام، اؤزگه مالييام
سيندي قول- قاناديم يانيما دوشدو.
(عاشيق علسگر)
گرايلي Gerayli :
گرايلي در گويش تركي تركمني به معناي سينه ريز زنان و همچنين اسم دختران مي باشد. ولي در ادبيات توركي گرايلي گونه اي شعر تغزلي آزربايجاني هست كه داراي 3يا5 يا 7 بند و هر بند 4 مصراع و هر مصراع نيز 8 هجا مي باشد. قافيه بندي گرايلي نيز نظير "قوشمالار" مي باشد كه بيشتر در موضوعات عرفاني،ديني،طبيعت،عشق،دوستي،زيبايي،دلبري و دلداگي و.... سروده مي شود
گرايلي فورماسي 8 يارپاقدان(هئجا-بخش)عبارتدير،3-7بنده قده ر اولا بيلر.اوّل بندينده ايكينجي مصراع،دؤردونجو مصراعيله بير قافيه ده و او بيري بنديلرده اوچ بندين مصراعلاري آيري قافيه ده ودؤردونجو قافيه،بندين دؤردونجو قافيه سينه باغليدير.شعرين آخير بندينده شاعير اؤز تخلّصين وئرير
گرايلي دا قافيه دوزولوشو آشاغيداكي فورمدا اولور:
x/a/x/a
b/b/b/a
c/c/c/a
d/d/d/a
بيرينجي اؤرنك :دولانا , دولانا
1–آلچاق يئردن دومان قالخار
2–داغي دولانا, دولانا
3–گؤي اوزونو آلار بولود
4–ماهي دولانا, دولانا
5–كيمي آغا , كيمي نؤكر
6–نؤكر اولان جفا چكر
7–بولبول آغلار قان ياش توكر
8–باغي دولانا, دولانا
9–قورباني مورادا يئتدي
10–جانان گلدي بوندان اؤتدو
11–نوبات گلدي منه يئتدي
12-ساقي دولانا, دولانا
ايكينجي اؤرنك : سونالار كيمي
1–نه باخيرسان اوغرون- اوغرون
2–منه بيگان الر كيمي.
3–دوروم دولانيم باشينا
4–شاما پروانا لر كيمي.
5–دوست قاپيسيندا دوستاغام
6–تئللرينه چوخ موشتاغام
7–يار اليندن دويون داغام
8–داغداكي لالالار كيمي.
9–خسته قاسيم تيكمه داشلي
10–گؤنلو غملي,گؤزو ياشلي
11–گؤلدن اوچدو ياشيل باشلي
12–سيلكيندي سونالار كيمي.
دونيا
گل بير سندن خبر آليم
سليماندان قالان دونيا
ازلي گؤل كيمي آچيب
آخيريندا سولان دونيا
***
دئي گؤروم نه يه طاليبسان
درسيني كيمدن آليبسان
نئچه مين يول بوشاليبسان
نئچه مين يول دولان دونيا.
***
بو دونيا فاني دير فاني
بو دونيادا قالان هاني
داوود اوغلو سليماني
تاج و تختدن سالان دونيا.
***
خسته قاسيم قاليب ناچار
بوسرّي بس كيملر آچار!
گلن قونار، قونان اوچار
هئي سالارسان تالان دونيا.
(خسته قاسيم)
ساللاما Sallama:
ساللاما به معناي ظروف آويزان،آويخته و آويز مي باشد و همچنين به معناي گوشواره،چلچراغ و پلنگ نيز بكار مي رود ولي در معناي آهنگ چوپان(چوبان باياتي) نيز مي آيد گونه اي از شعر گرايلي نيز مي باشد كه داراي چندين بند و هر بند نيز چهار مصراع كه كليت موضوع و تم در تمام بندها رعايت مي شود. "چوبان باياتي" مي گويند چون چوپانها از اين گونه شعري استفاده زيادي كرده و گاها نيز خود، شعرهايي نيز در اين گونه مي سرايند
• نازلاما Nazlama:
نازلاما به معناي ناز كردن و نوازش مي باشد و نوعي شعر و گونه اي از شعر آزربايجان كه براي ابراز محبت به اطفال و كودكان مخصوصا دختر بچه ها به كار مي رود و بيشتر نيز به صورت قوشمالار و يا دو بيت دوبيت سروده مي شود. انتقال مفاهيم اخلاقي و اانساني و احساسي و عاشقانه نيز مورد استفاده "نازلامالار"قرار مي گيرد.
آران گوزله مه سي(ائران گوزله مه سي) iran gozlamasi/aran gozlamasi :
قبل از پرداختن به گونه شعري "ائران گوزله مه سي" لازم است كه يادآوري گرددكه": كلمه "ائران" يا"ايران- iran" {به عنوان يك كلمه تركي} در فرهنگ لغت تركي – فارسي آقاي پرويز زارع شاهمرسي چنين معنا شده است:ايران با "اي" كوتاه به معناي نزديك بوده و در معناي متضاد با "ايراق – Iraq" به معناي دور استفاده مي شود و همچنين نام بسياري از دختران ترك چه در گذشته هاي دور و اكنون "ايران" مي باشد. از "ايران" به معناي به مقصد رسيده،عارف و سالك نيز استفاده مي شود . همچنان كه "ايران" اسمي دخترانه است مذكر آن نيز" ايراج – iraj" و يا" ايرج- iraj" مي باشد كه اسمي پسرانه مي باشد. در بسياري از مناطق ترك نژاد و ترك زبان ايران زمين، اسم بسياري از دختران"ايران – iran"و اسم بسياري از پسران "ايرج – iraj" مي باشد.
اما :آران گوزله مه سي(ائران گوزله مه سي):
آران گوزله مه سي نام يكي از گونه هاي شعر توركي آزربايجاني و همچنين نام يكي از آهنگهاي موسيقي عاشيقي آزربايجان هست اين گونه شعري شبيه قوشمالار مي باشد. دوبيتي گونه هايي كه گونه اي از شعر آزربايجاني نيز محسوب مي شوند. "ائران گوزله مه سي" مانند قوشمالار داراي 5 بند و هر بند نيز 4 مصراع و هر مصراع نيز 11 هجا دارند. در بند اول مصراع هاي اول با سوم و مصراع هاي دوم با چهارم همقافيه هستند. گاهي اوقات مصراع اول و سوم آزاد است. از بند دوم به بعد سه مصراع اول همقافيه و مصراع چهارم با مصراع چهارم بند اول نيز همقافيه مي باشند.
موضوع وتم اصلي "ائران گوزله مه سي" بيشتر در وصف وطن،سرزمين آباء و اجدادي، زادگاه و اصالت وطن با انديشه اي وطن دوستانه كه حس نوستالوژي نيز چاشني آن مي باشد و به صورت آهنگين سروده مي شود فلذا بيشترين استعداد و ظرفيت آهنگ گذاري را نيز دارد.
ديل دونمز Dildonmaz:
ديل دونمز در معناي اسم بكار مي رود و گونه اي از شعر عاشيقي كه حروفي در آن به كار مي رود كه موقع تلفظ زبان حتي امكان حركت ندارد .
بئشليك Beslik :
بئشليك به معناي پنج تاي پنج تايي مي باشد و نوعي شعر مخمس نيز هست كه در موضوعات و مفاهيم گوناگون سروده مي شود.
ماهني mahni :
ماهني به معناي ترانه،نغمه،تصنيف،آواز،خنيا بود و به ترانه سرا و آوازه خوان نيز ماهنيچيmahnici مي گويند و به سرودن ماهني، ماهني قوشما مي گويند. ماهني ها از لحاظ ساختاري و ظاهري شبيه به باياتي ها هستند ولي از لحاظ موضوعي عمدتا موضوعي عاشقانه دارند بالعكس باياتيلار كه موضوعات متعدد و مختلفي را در برمي گيرد. در ادبيات فارسي به ماهني ها ترانه هاي دوبيتي مي گويند.
آغي لار ağilar :
گونه اي ديگر از شعر توركي مي باشند كه عمدتا در مراثي ها مورد استفاده قرار مي گيرد. البته "آغي لار" بسته به نوع مجلس مراثي مانند مراثي اهل بيت عليهم السلام، شخصيت هاي بزرگ ديني، قهرمانان ملي، عاشق و معشوق و... هم از لحاظ احساس و عاطفه و هم از لحاظ نوع تركيبات و واژه هاي بكار رفته و تشبيهات موجود و هم از نظر زبان شعري فرق مي كند. ولي آنچه كه وجه مشترك در بين انواع گوناگون "آغي لار" از لحاظ مضمون مي باشد حزن و اندوه غالب در اين گونه شعري هست."آغي لار" از لحاظ ظاهر و حتي قالب مي تواند در قالب دوبتي، مثنوي،و(باياتيلار،قوشمالار،نازلاما لار و...) نيز بيان شود.
از قالب‌هاي شعري خاص تركي نظير تويوق Tuyuq، قوشوق Qopşuq، چنگه çəngə، آرازواري Arazvārı، توركي Türki و قوشما qoşma و گرايلي Gerayli و باياتي Bayati و نازلاما Nazlam...a و ... مي توان نام برد
البته بايد خاطر نشان كرد كه در تركي علاوه بر اين قالب ها قالب هاي رايج در شعر عربي(فارسي) نيز در تركي رايج است
صنعت شعر آزربايجان،به چهار دسته تقسيم مي شود،
1.شعر ليريك(كلاسيك)
2.شعر عاشيق(هجا)
3.شعر ماهني(ترانه)
4.شعر ساتيريك(نو)
بدون شك ادبيات توركي آزربايجان خاصه ادبيات شفاهي آن از غني ترين و پربارترين ادبيات هاي شفاهي(فولكلوريك) جهان محسوب مي شود، ادبياتي كه علي رغم بي مهري ها،دشمني ها،كتاب سوزي ها،خفقان فرهنگي و زباني،خفقان انديشه و بيان در دوران رژيم ملعون و منحوس پهلوي،بي توجهي مغرضان زبان و ادبيات توركي،كم توجهي دوستان و.. همچنان بعد از گذشت هزاران سال سرزنده و پويا و بانشاط همچون نگين در آسمان ادبيات فولكلوريك جهان، اظهر من النجوم و در پاره اي موارد حتي اظهر من الشمس بوده و هست. ادبياتي كه يكي از اركان به وجود آورنده ادبيات شيعي در جهان و شكل دهنده و مقوم آن بوده و هست و تداوم اين ادبيات مقدس نيز در گرو توجه و ارزش نهادن و بها دادن به اين ادبيات است.
چه كسي مي تواند نقش ادبيات توركي را در تشكيل،ترويج،تبليع و تعيمق ادبيات شيعي در ميان ساير ادبيات جهان اسلام انكار كند؟ چه كسي مي تواند انكار كند نقش كم نظير ادبيات شفاهي آزربايجان را در شكل گيري اولين امپراطوري شيعه در جهان اسلام را؟ پرداختن به اين ادبيات مقدس مصداق جهاد با زبان و شمشير است كه پيغمبر اكرم(ص) نيز در حديثي به آن اشاره فرموده اند.
توجه كردن و بهاء دادن به گونه هاي شعري آزربايجان كه پشتوانه هزاران ساله مردمي و ديني را دارا مي باشد. بها دادن به اسلام و قرآن و تفكر ناب علوي مي باشد، چراكه گونه هاي شعري در ادبيات شفاهي آزربايجان در طول قرن هاي متمادي محمل و موكب مضمون و محتواي اسلامي و قرآني اعم از (انديشه ناب محمدي، علوي،عاشورائي،انتظار، مهدويت،وطن دوستي و...) در كنار تم هاي زميني و آسماني و عرفاني به عنوان مقدس ترين و غني ترين و زيباترين مضمون هاي شعري محسوب مي شوند.
سراينده گونه هاي متعدد شعر آزربايجان در برخي از گونه ها مانند باياتي يك ملت هست،تفكرات و انديشه هاي يك ملت است، احساسات و عواطف پاك و زلال جامعه مي باشد، شاعر شعرهاي شفاهي آزربايجان ملت بوده، يك نظام فكري و عقيدتي و ديني بوده نه يك شاعر و نه يك حس؛ ادبيات شفاهي آزربايجان از پشتوانه قوي و ساختارمند ديني،تاريخي و مردمي برخوردار است و ادبياتي كه چنين پشتوانه اي را دارد مادامي كه مردم هست ملت هست و دين هست مسير زلال و درياگونه خود را علي رغم تمام دست اندازيهاي بشري و غير بشري طي كرده و خواهد كرد.
قسمت دوم شعري آذربايجان،يعني شعر هجا، به شعري گفته مي شود كه سنجش شعر بر پايه ي تعداد هجا ها باشد،نه نوع هجا،شعر هجا قالب هاي متنوعي دارد كه به چند مورد اشاره مي شود:
1.گرايلي
2.قوشما
3.باياتي
4.هجا
5.ديواني
6.بئشليك
7.و...
باياتيلار bayatilar :
باياتيلار(باياتي ها) دو بيتي هايي هستند كه هر مصراع آن 7 هجا داشته و بيشتر هجاهاي آن نيز كشيده مي باشد در باياتي مصراع هاي اول و دوم و چهارم با هم همقافيه هستند . دوبيت اول در باياتي به عنوان مقدمه و بيت پايه براي بيت دوم مي آيند ولي ضربه نهايي فقط در مصراع چهارم زده مي شود و شاعر سه مصراع اول را صرفا براي زمينه سازي ورود معنايي،مفهومي و مضموني براي مصراع چهارم مي آورد. منظور اصلي شاعر نيز در مصراع چهارم بيان مي شود.
دوبيتي هاي بومي ادبيات شفاهي ملت ترك خاصه آذربايجان كه در اكناف كره خاكي و خاصه آسيا و بالاخص در آذربايجان شمالي و جنوبي( سرزمين مادريشان ايران)و تركيه ساكن هستند با نام باياتيلار(باياتي ها) شهرت دارد.
باياتي يكي از رايجترين،غني ترين،تاثيرگذارترين،شورانگيزترين،فلسفي ترين،اجتماعي ترين،عاشقانه ترين،اعتقادي ترين،ادبي ترين،ديني ترين و...ترين هاي انواع منظوم ادبيات عاميانه تركها مي باشد.
از باياتي بعنوان قالبي كه سنگ صبور تمام اقوام و طوايف و قبايل ملت ترك با هر لهجه در جهان مي باشد،ياد مي كنند. سنگ صبوري كه بارعقيدتي و ديني،عاطفي،عشقي،اجتماعي،فلسفي،سياسي،فرهنگي و حتي اقتصادي ملتي به نام ترك را در طول تاريخ چندين هزارساله آنان به دوش خودكشيده،مي كشد و خواهد كشيد. سنگ صبوري كه رازدار زندگي،عواطف و احساسات،رازها و نيازهاي مردم ساده دل و پاكدلي به نام ترك را با جان و دل مي پذيرد.
وجه تسميه باياتيلار
محقق و نويسنده بزرگ آذربايجان آقاي پرويز زارع شاهمرسي در فرهنگ لغت تركي – فارسي خود در صفحات 324و 323 در خصوص ريشه لغت "بيات و بايات"چنين آورده است:
باي: بيگ،آقا
بايا: كمي بيشتر
بايات: نان بزرگ،كنايه از طلا، ثروتمند،كهنه و اصيل، و بيات به معني كهنه و مانده وارد زبان فارسي شده است.
باياتي: گونه اي شعر تغزلي ويژه تركها مخصوصا در آذربايجان كه داري 7 هجا و چهار مصراع كه قافيه مصراع سوم آن آزاد و بقيه مصراع ها(اول،دوم و چهارم) همقافيه هستند و انديشه اصلي در بيت دوم بيان مي شود .
باياتي: به ترانه تغزلي مردمي آذربايجان كه آهنگ هاي محزوني هم دارد باياتي گفته مي شود.
باياتيلاماق: باياتي گفتن
آقاي محمد علي فرزانه در مقدمه كتاب"آذربايجان خلق ادبياتيندان" با نام باياتيلار در مورد باياتي و انتساب آن به ايل بيات ها از قبايل و ايلات مهم تركها چنين آورده است:
باياتي به احتمال زياد از نام "بايات" يا "بيات" ماخوذ است. باياتها از جمله قبايل بزرگ و متعددي بودند كه در آذربايجان سكني داشته و دارند و همواره در تقويت و ترويج ادبيات و هنر و موسيقي اين خطه تاثيرگذار بوده و هستند.
تويوق Tuyuq :
تويوق دوبيتي شبيه رباعي و به وزن عروضي فاعلاتن فاعلاتن فاعلن است.مضامين آن بيشتر فلسفي و عرفاني بوده و از 11 هجا تشكيل شده است و به قوشماي تركي نزديك است .
اين نوع شعرتركي را اولين بار قاضي برهان‌الدين سروده است.
قوشما qoşma:
قوشا يارپاق ، آياقلي قوشما ، گوللو قافيه و قوشما – موستزاد
قوشما از انواع پركاربرد و رايج شعر عاشيقي است. نوع حاضر، شعري بندبند است و بين 3 تا 6 و 7 بند متغير مي‌باشد. از انواع اشعار هجايي است و هر مصراع آن 11 هجا دارد. هر بند قوشما از چهار مصراع شكل مي‌گيرد و مصطع‌ترين نوع شعر شفاهي قلمداد ميشود هر چند قبل از ملا پناه واقف با اين نوع شعر رو به رو مي‌شويم، ولي بطوري مشخص ملاپناه آن را وارد ادبيات عربي و تركي كرده است.
در بند پاياني قوشما ، شاعر نام و يا تخلص خود را بكار مي‌برد اين نوع شعري، قدمت زيادي دارد بطوري كه بر اساس يك نظريه، صفت عاشيقي با قوشما آغاز شده است و قوشما، نام عمومي اشعار عاشيقي در برهه‌اي از فعاليت عاشيقها نيز بوده است. در قالب قوشما، شاعران برجسته‌‌اي چون قافي برهان الدين، شاه اسماعيل خطايي، ،ذاكر، عاشيق‌پري و ديگران را داشتيم و بسياري از شاعران معاصر نيز در اين قالب شعري، طبع آزمايي سريي كرده‌اند.
چرشنبه گونونده، چشمه باشيندا
گؤزلريم آلاگؤز جانانا دوشدو.
آتدي موٍژگان اوخون، كئچدي سينه مدن
قاداسي، بالاسي جانيما دوشدو.
***
ايشارت ائيله ديم، درديمي بيلدي
هم چوخ گؤزل ايدي، هم اهل يديلدي
باشيني بولادي، گؤزوندن گولدو.
گولنده قاداسي قانيما دوشدو.
***
علسگرم هر علمدن حالييام
دئديم سن طبيبسن, من يارالييام.
دئدي نيشانلييام، اؤزگه مالييام
سيندي قول- قاناديم يانيما دوشدو.
(عاشيق علسگر)
گرايلي Gerayli :
گرايلي در گويش تركي تركمني به معناي سينه ريز زنان و همچنين اسم دختران مي باشد. ولي در ادبيات توركي گرايلي گونه اي شعر تغزلي آزربايجاني هست كه داراي 3يا5 يا 7 بند و هر بند 4 مصراع و هر مصراع نيز 8 هجا مي باشد. قافيه بندي گرايلي نيز نظير "قوشمالار" مي باشد كه بيشتر در موضوعات عرفاني،ديني،طبيعت،عشق،دوستي،زيبايي،دلبري و دلداگي و.... سروده مي شود
گرايلي فورماسي 8 يارپاقدان(هئجا-بخش)عبارتدير،3-7بنده قده ر اولا بيلر.اوّل بندينده ايكينجي مصراع،دؤردونجو مصراعيله بير قافيه ده و او بيري بنديلرده اوچ بندين مصراعلاري آيري قافيه ده ودؤردونجو قافيه،بندين دؤردونجو قافيه سينه باغليدير.شعرين آخير بندينده شاعير اؤز تخلّصين وئرير
گرايلي دا قافيه دوزولوشو آشاغيداكي فورمدا اولور:
x/a/x/a
b/b/b/a
c/c/c/a
d/d/d/a
بيرينجي اؤرنك :دولانا , دولانا
1–آلچاق يئردن دومان قالخار
2–داغي دولانا, دولانا
3–گؤي اوزونو آلار بولود
4–ماهي دولانا, دولانا
5–كيمي آغا , كيمي نؤكر
6–نؤكر اولان جفا چكر
7–بولبول آغلار قان ياش توكر
8–باغي دولانا, دولانا
9–قورباني مورادا يئتدي
10–جانان گلدي بوندان اؤتدو
11–نوبات گلدي منه يئتدي
12-ساقي دولانا, دولانا
ايكينجي اؤرنك : سونالار كيمي
1–نه باخيرسان اوغرون- اوغرون
2–منه بيگان الر كيمي.
3–دوروم دولانيم باشينا
4–شاما پروانا لر كيمي.
5–دوست قاپيسيندا دوستاغام
6–تئللرينه چوخ موشتاغام
7–يار اليندن دويون داغام
8–داغداكي لالالار كيمي.
9–خسته قاسيم تيكمه داشلي
10–گؤنلو غملي,گؤزو ياشلي
11–گؤلدن اوچدو ياشيل باشلي
12–سيلكيندي سونالار كيمي.
دونيا
گل بير سندن خبر آليم
سليماندان قالان دونيا
ازلي گؤل كيمي آچيب
آخيريندا سولان دونيا
***
دئي گؤروم نه يه طاليبسان
درسيني كيمدن آليبسان
نئچه مين يول بوشاليبسان
نئچه مين يول دولان دونيا.
***
بو دونيا فاني دير فاني
بو دونيادا قالان هاني
داوود اوغلو سليماني
تاج و تختدن سالان دونيا.
***
خسته قاسيم قاليب ناچار
بوسرّي بس كيملر آچار!
گلن قونار، قونان اوچار
هئي سالارسان تالان دونيا.
(خسته قاسيم)
ساللاما Sallama:
ساللاما به معناي ظروف آويزان،آويخته و آويز مي باشد و همچنين به معناي گوشواره،چلچراغ و پلنگ نيز بكار مي رود ولي در معناي آهنگ چوپان(چوبان باياتي) نيز مي آيد گونه اي از شعر گرايلي نيز مي باشد كه داراي چندين بند و هر بند نيز چهار مصراع كه كليت موضوع و تم در تمام بندها رعايت مي شود. "چوبان باياتي" مي گويند چون چوپانها از اين گونه شعري استفاده زيادي كرده و گاها نيز خود، شعرهايي نيز در اين گونه مي سرايند
• نازلاما Nazlama:
نازلاما به معناي ناز كردن و نوازش مي باشد و نوعي شعر و گونه اي از شعر آزربايجان كه براي ابراز محبت به اطفال و كودكان مخصوصا دختر بچه ها به كار مي رود و بيشتر نيز به صورت قوشمالار و يا دو بيت دوبيت سروده مي شود. انتقال مفاهيم اخلاقي و اانساني و احساسي و عاشقانه نيز مورد استفاده "نازلامالار"قرار مي گيرد.
آران گوزله مه سي(ائران گوزله مه سي) iran gozlamasi/aran gozlamasi :
قبل از پرداختن به گونه شعري "ائران گوزله مه سي" لازم است كه يادآوري گرددكه": كلمه "ائران" يا"ايران- iran" {به عنوان يك كلمه تركي} در فرهنگ لغت تركي – فارسي آقاي پرويز زارع شاهمرسي چنين معنا شده است:ايران با "اي" كوتاه به معناي نزديك بوده و در معناي متضاد با "ايراق – Iraq" به معناي دور استفاده مي شود و همچنين نام بسياري از دختران ترك چه در گذشته هاي دور و اكنون "ايران" مي باشد. از "ايران" به معناي به مقصد رسيده،عارف و سالك نيز استفاده مي شود . همچنان كه "ايران" اسمي دخترانه است مذكر آن نيز" ايراج – iraj" و يا" ايرج- iraj" مي باشد كه اسمي پسرانه مي باشد. در بسياري از مناطق ترك نژاد و ترك زبان ايران زمين، اسم بسياري از دختران"ايران – iran"و اسم بسياري از پسران "ايرج – iraj" مي باشد.
اما :آران گوزله مه سي(ائران گوزله مه سي):
آران گوزله مه سي نام يكي از گونه هاي شعر توركي آزربايجاني و همچنين نام يكي از آهنگهاي موسيقي عاشيقي آزربايجان هست اين گونه شعري شبيه قوشمالار مي باشد. دوبيتي گونه هايي كه گونه اي از شعر آزربايجاني نيز محسوب مي شوند. "ائران گوزله مه سي" مانند قوشمالار داراي 5 بند و هر بند نيز 4 مصراع و هر مصراع نيز 11 هجا دارند. در بند اول مصراع هاي اول با سوم و مصراع هاي دوم با چهارم همقافيه هستند. گاهي اوقات مصراع اول و سوم آزاد است. از بند دوم به بعد سه مصراع اول همقافيه و مصراع چهارم با مصراع چهارم بند اول نيز همقافيه مي باشند.
موضوع وتم اصلي "ائران گوزله مه سي" بيشتر در وصف وطن،سرزمين آباء و اجدادي، زادگاه و اصالت وطن با انديشه اي وطن دوستانه كه حس نوستالوژي نيز چاشني آن مي باشد و به صورت آهنگين سروده مي شود فلذا بيشترين استعداد و ظرفيت آهنگ گذاري را نيز دارد.
ديل دونمز Dildonmaz:
ديل دونمز در معناي اسم بكار مي رود و گونه اي از شعر عاشيقي كه حروفي در آن به كار مي رود كه موقع تلفظ زبان حتي امكان حركت ندارد .
بئشليك Beslik :
بئشليك به معناي پنج تاي پنج تايي مي باشد و نوعي شعر مخمس نيز هست كه در موضوعات و مفاهيم گوناگون سروده مي شود.
ماهني mahni :
ماهني به معناي ترانه،نغمه،تصنيف،آواز،خنيا بود و به ترانه سرا و آوازه خوان نيز ماهنيچيmahnici مي گويند و به سرودن ماهني، ماهني قوشما مي گويند. ماهني ها از لحاظ ساختاري و ظاهري شبيه به باياتي ها هستند ولي از لحاظ موضوعي عمدتا موضوعي عاشقانه دارند بالعكس باياتيلار كه موضوعات متعدد و مختلفي را در برمي گيرد. در ادبيات فارسي به ماهني ها ترانه هاي دوبيتي مي گويند.
آغي لار ağilar :
گونه اي ديگر از شعر توركي مي باشند كه عمدتا در مراثي ها مورد استفاده قرار مي گيرد. البته "آغي لار" بسته به نوع مجلس مراثي مانند مراثي اهل بيت عليهم السلام، شخصيت هاي بزرگ ديني، قهرمانان ملي، عاشق و معشوق و... هم از لحاظ احساس و عاطفه و هم از لحاظ نوع تركيبات و واژه هاي بكار رفته و تشبيهات موجود و هم از نظر زبان شعري فرق مي كند. ولي آنچه كه وجه مشترك در بين انواع گوناگون "آغي لار" از لحاظ مضمون مي باشد حزن و اندوه غالب در اين گونه شعري هست."آغي لار" از لحاظ ظاهر و حتي قالب مي تواند در قالب دوبتي، مثنوي،و(باياتيلار،قوشمالار،نازلاما لار و...) نيز بيان شود.
جايگاه زبان تركي در ميان ساير زبانها
یازار : ايگيد
+0 به يه ن
١٠٠
٪ كلمات تركي ريشه اصلي دارند .زبان تركي را شاهكار زبان معرفي كرده اندكه براي ساخت آن از فورمول هاي بسيارپيچيده اي استفاده شده است .خانم “نيكتاهايدن” متخصص و زبان شناس مشهورآلماني درموسسه اروپايي يورتوم گفته است (انسان درآن زمان قادربه توليد اين زبان نبوده وموجودات فضايي اين زبان را خلق كرده ويا خداوند به پيامبران خودعاليترين كلام ارتباطي را داده است .(هم اينك زبان تركي عملا در بيشتر پروژه هاي بين المللي جا باز كرده است . به مطالب زيربرگرفته شده ازمجلهnew science چاپ امريكا ومجله international language چاپ آلمان است توجه نماييد: كليه ماهواره هاي هواشناسي ونظامي اطلاعات خود را به زبانهاي انگليسي ،فرانسوي وتركي به پايگاه هاي زميني ارسال مي كنند. پيچيده ترين سيستم عامل كامپيوتري 8/2 os ومعمولي ترينwindows زبان تركي رابعنوان استاندارد وپايه فنوتيكي ق…
٪ كلمات تركي ريشه اصلي دارند .زبان تركي را شاهكار زبان معرفي كرده اندكه براي ساخت آن از فورمول هاي بسيارپيچيده اي استفاده شده است .خانم “نيكتاهايدن” متخصص و زبان شناس مشهورآلماني درموسسه اروپايي يورتوم گفته است (انسان درآن زمان قادربه توليد اين زبان نبوده وموجودات فضايي اين زبان را خلق كرده ويا خداوند به پيامبران خودعاليترين كلام ارتباطي را داده است .(هم اينك زبان تركي عملا در بيشتر پروژه هاي بين المللي جا باز كرده است . به مطالب زيربرگرفته شده ازمجلهnew science چاپ امريكا ومجله international language چاپ آلمان است توجه نماييد: كليه ماهواره هاي هواشناسي ونظامي اطلاعات خود را به زبانهاي انگليسي ،فرانسوي وتركي به پايگاه هاي زميني ارسال مي كنند. پيچيده ترين سيستم عامل كامپيوتري 8/2 os ومعمولي ترينwindows زبان تركي رابعنوان استاندارد وپايه فنوتيكي ق…
رار داده است . كليه اطلاعات ارسالي از رادار هاي جهان به ٣ زبان انگليسي
،فرانسوي وتركي علايم بخش مي كنند. كليه سيستم هاي ايونيكي والكترونيك هواپيماهاي
تجارتي ازسال ١٩٩٦ به اينسو به ٣ زبان انگليسي فرانسوي وتركي در كار خانه بوئينگ
امريكا مجهز مي شوند. كليه سيستم ها وسامان هاي جنگده قرن ٢٢ جي اس اف كه به تعداد
٧ هزار فروند در حال توليد است .به دوزبان انگليسي و تركي طراحي شده اند. همچنان
زبان تركي بعنوان سومين زبان زنده و توانمد دنيا ، با/٣٦٠ مليون متكلم ،با/٧٢٠٠ سال
قدامت تاريخي ،با /١٠٠٠٠٠ واژه اصيل ،با/٣٥٠٠ فعل اصلي ،با ٤٦ زمان فعلي ،وبه عنوان
يك زبان بين المللي استاندارد پايه فونتيكي ويندوز و بعنوان زبان استاندارد ديتاي
(data) رادار هاي جهان شناخته شده است . همه اين مطالب نشان دهنده استاندارد بودن و
بين المللي شدن واهميت ژنوپوليتيكي زبان تركي است. زبان تركي با در نظر گرفتن تمام
وجوه بعنوان سومين زبان زنده دنيا شناخته شده است. طي يك دستورالعمل اجرايي در
تاريخ مي ١٩٩٢ رسمآ از طريق همين موسسات به سازمان بين المللي يونسكواعلام شده كه
زبان تركي در كليه دانشگاها ودبيرستانهاي اروپا وامريكا جزو كورسهاي رسمي مي شود.
بقيه در شماره آينده ……. هدف يادآوري ازپيشينه تاريخي زبان تركي كم ارزش جلوه دادن
سايرزبانها نيست بلكه روشن ساختن اذهان عامه است.