قره داغ

«ماناس» كتابي است بسيار بزرگ. به گونه‌اي كه  شمار نويسندگان و ناشران آن به دهها هزار تن مي‌رسد. قرن‌هاي متمادي بود  كه ماناس كماكان به صورت كتابي كامل در نيامده بود و هيچ كسي نمي‌توانست آن  را كاملاً بخواند. تا اينكه در دهه 80 قرن گذشته شخصي سالخورده تورك  قيرقيزي به نام «جوسوپو مامايي» با بيش از 3 سال زحمت و مشقت و با اتكا به  نيروي محافظه فوق‌العاده قوي توانست بيش از 115هزار بيت از حماسه ماناس را  بخواند.

در سال 1995ميلادي حماسه ماناس به زبان تورك  قيرقيزي به چاپ رسيد. در حقيقت ماناس مرواريد درخشاني از گنجينه ادبي ملت  تورك است كه داستان‌هاي جنگ هشت نسل از خانواده ماناس را كه به منظور وحدت  اقوام پراكنده و همبستگي ملل ديگر و مقابله با تجاوز خارجي صورت گرفته،  توصيف كرده است. ماناس محصول قرن‌هاي 10 تا 13ميلاد است. اين رزمنامه 18جلد  و بيش از 2 ميليون و 400 هزار واژه دارد. اين حماسه نامه نه تنها حاوي  اشعار رزمي است بلكه دايره‌المعارفي براي پژوهش و تحقيقات تاريخي،  جغرافيايي، مذهبي، اقتصادي و اجتماعي و زبان تورك قيرقيزي محسوب مي‌شود.

امروزه در سرزمين پهناور غربي سين جيانگ در  هر نقطه صداي سرود «ماناس» به گوش مي‌رسد. در كشورهاي خارجي مانند روسيه و  قرقيزستان و ازبكستان تاريخ پژوهش و تحقيق درباره ماناس بسيار طولاني است و  بسياري از تاريخدانان جهان در خصوص اين حماسه دست به تحقيقاتي زده‌اند.  طولي نكشيد كه قطعات ماناس به زبان‌هاي چيني، انگليسي، روسي، فرانسوي،  آلماني و ژاپني و غيره ترجمه شد. آنچه شايان است اين رزمنامه براي پژوهش  تاريخ تورك قيرقيز و تاريخ مبادله ملل آسياي ميانه نقش مهمي ايفا خواهد كرد  و همين امر باعث مي‌شود تا نقش مهم آن بيش از پيش براي جهان و جهانيان  آشكار گردد.

«جوسوپو» امسال 87 سال دارد. وي در دهكده‌اي  كوچك در شهرستان«آهاچي» منطقه خودمختار سين جيانگ به دنيا آمد. از دوران  كودكي جوسوپو تحت تأثير فرهنگ مردمي و باستاني ملت خود (تورك) قرار گرفت.  جوسوپو از هشت سالگي خواندن ماناس به زبان تورك قيرقيزي را آموخت. تا اينكه  در 17سالگي توانست بسياري از قطعات ماناس را متوالي بخواند. ليكن ملت تورك  قيرقيز  چين بر طبق فرمان نياكان معتقد است كه ماناس كتابي مقدس است و هيچ  كسي تا قبل از 40 سالي نمي‌تواند آشكارا و در هر محلي اين شعار حماسي را  بخواند. در غير اين صورت با بلايا و حوادث ناگواري روبرو خواهد شد. جوسوپو  آرام و به سرعت و با رنج و مشقت فراوان به كار خود ادامه داد و انتظار داشت  كه بتواند به زودي براي هم ولايتي‌هاي خود ماناس را قرائت كند. روزي كه  جوسوپو سالها در انتظار آن بود فرا رسيد، سال 1958ميلادي جوسوپو 40 ساله  بود و توانست براي اولين بار عيناً اشعار ماناس را براي مردم بخواند. مردم  تورك قيرقيز از نقاط مختلف براي شنيدن سرود جوسوپو سوار بر اسب به گرد  يكديگر جمع شدند. چه آنكه جوسوپو با قلبي مملو از احساسات اين سرود را  مي‌خواند و مردم همگي اعتقاد داشتند كه شنيدن سرود جوسوپو از بهترين لذتهاي  هنري است. جوسوپو آنقدر با مهارت ماناس را مي‌سرود كه توجه محافل حماسي و  حماسه شناسان چين را به خود جلب كرد. اما آنچه شايسته ذكر است اينكه در چند  قرن اخير، ناشران ماناس از كشورهايي مانند چين، قزاقستان، قرقيزستان،  تركيه، هند و غيره تمايل داشتند ماناس را به طور كتابي كامل در آورند. اما  اين آرزو تا مدتهاي طولاني محقق نشد.

جوسوپو از بهار تا پاييز، از زمستان تا  تابستان ماناس را خواند و خواند. به گونه‌اي كه گاهي اوقات براي سرودن فصول  حماسي شبانه روز مي‌خواند و آنان كه مسئول نت برداري بودند، شيفت به شيفت  كار خود را ادامه مي‌دادند. تا اينكه سرانجام جوسوپو به طور متوالي و با  تلاش بيش از 1300روز و تا مارس سال 1983ميلادي توانست تمامي ماناس را  بخواند. بد نيست بدانيد كه كتاب حماسي ماناس 14برابر حماسه «هومر»و مشتمل  بر واژه‌هاي بسياري است. به همين سبب كار منظم و بررسي واژه‌هاي كتاب حماسي  ماناس خيلي پيچيده و مشكل بود. تا اينكه در اواخر سال 1995 ميلادي اشعار  حماسي ماناس به زبان تورك قيرقيزي در 8 قسمت و 18جلد چاپ و نشر شد.

آري دستآورد جوسوپو توجه محافل حماسي و حماسه  شناسان جهان را جلب كرد و سال 1995 در جشنواره بزرگداشت هزارمين سالگشت  ظهور ماناس در قرقيزستان مورد احترام و ستايش قرار گرفت و در سال 1997  قرقيزستان عنوان «هنرپيشه خلق» يعني بالاترين عنوان افتخاري اين جمهوري را  به جوسوپو اعطا كرد.

اكنون جوسوپو رئيس افتخاري فدراسيون ادب و  هنر منطقه خودمختار اويغور سين جيانگ و محقق عالي انجمن پژوهش ماناس چين  است، او اظهار اميدواري مي‌كند كه روزي فرا خواهد رسيد كه فيلم‌ها يا  سريال‌هايي از روي حماسه ماناس تهيه شود تا مردم بيشتر با فرهنگ ملت تورك  قيرقيز آشنا شوند. در چهل و نهمين جلسه مجمع عمومى سازمان ملل متحد، سال  1995.م. به نام سال «ماناس» نامگذارى شد. در اين سال جشن با شكوهى با  مساعدت يونسكو برگزار گرديد.