قره داغ دي ائليم

باشي اجاليق نان دئييرم قره داغ دي ائليم ائليمه قوربان اولوم
نئچه ديل آراسيندا تورك دي ديليم ديليمه قوربان اولوم
تاريخ لر سينه سينده گزير آدي ستار خانين

نسل لرارگينده گزير يادي ستارخانين

ظلمه چكدي هراي دنياني توتدي فريادي ستار خانين

قهرمانلار دوخوب بويدن اليمه قربان اولوم

نادرم اؤلنجن آتمارام اؤز ائليمي

قانيمنان ياشادارام اورگيمده تورك ديليمي

قره داغ ائليمه باغلي گؤررم بئليمي

بابكلر يوردو آذر ائليمه قوربان اولوم

شهرستان ورزقان يكي از شهرستان‌هاي استان آذربايجان شرقي است. مركز آن شهر ورزقان است. اين شهرستان از دو بخش مركزي و بخش خاروانا تشكيل شده است. جمعيت اين شهرستان در سرشماري سال ۱۳۸۵ - ۴۸٫۱۱۲ برآورد شده‌است كه ۴٫۰۸۸ نفر از آن يعني ۵/۸ درصد در مركز شهرستان ساكن اند. اين شهرستان از سمت شرق به شهرستان اهر، از سمت غرب به شهرستان‌هاي مرند و شبستر . از سمت شمال به شهرستان‌هاي كليبر و جلفا و از سمت جنوب به شهرستان تبريز محدود شده‌است. اين شهرستان سابقاً يكي از بخش‌هاي شهرستان اهر بوده‌است. نام ديگر شهرستان ورزقان ارسباران است و اين نام به دليل واقع شدن بسياري از جنگل‌هاي ناحيهٔ سرسبز ارسباران در اين شهرستان است. امروزه قسمتي از قديميترين منطقه قره داغ كه به ديزمار ارسباران موسوم است تحت عنوان ديزمار مركزي "(بخش خاروانا)" تابع اين شهرستان مي‌باشد. اين شهرستان كه به علت بخش بودن زياد مورد توجه قرار نمي گرفت و در محروميت به سر مي برد. ‌پس از جدا كردن بخش مواضع خان (خواجه) از ورزقان و الحاق آن به شهرستان هريس، بخش‌ ديزمار شرقي (مردانقم) از خاروانا و الحاق آن به شهرستان خداآفرين، ديزمار غربي (سيه رود) از خاروانا و الحاق آن به شهرستان جلفا و ... بموجب جلسه مورخ 1380.7.1 هيأت وزيران و بنا به پيشنهاد شماره 1.4.90074 مورخ 1379.12.23 وزارت كشور و به استناد ماده (13) قانون تعاريف و‌ضوابط تقسيمات كشوري ـ مصوب 1362 ـ اصلاحات تقسيماتي زير را در استان آذربايجان شرقي تصويب نمود: ‌بخش‌هاي ورزقان و خاروانا از شهرستان اهر منتزع و به شهرستان تبديل و به عنوان «‌شهرستان ارسباران» شناخته شود. مركزيت شهرستان ارسباران در‌شهر ورزقان خواهد بود اين شهرستان شامل بخشهاي زير مي‌باشد: ‌الف: بخش مركزي به مركزيت شهر ورزقان مشتمل بر دهستانهاي: 1ـ ازومدل شمالي 2ـ ازومدل جنوبي 3ـ بكرآباد 4ـ سينا. ب: بخش خاروانا به مركزيت شهر خاروانا مشتمل بر دهستانهاي: 1ـ ارزيل 2ـ جوشبن 3ـ ديزمار مركزي. در سال ۱۳۸۰ با پيگيري هاي شبانه روزي مسئولين وقت، به شهرستان ارتقا يافت و در تاريخ ۱۱/۱۰/۱۳۸۰ مراسم افتتاح با حضور استاندار وقت و ساير مسئولين استاني و محلي برگزار گرديد. در اين مراسم مردم شريف و انتظار كشيده منطقه ورزقان به شادمانيها پرداختند و گوسفند و گاو قرباني كرده و نماز شكر به جاي آوردند از آن تاريخ چهره سياسي و اقتصادي شهرستان تغيير يافت ادارات و نهادها مستقل گرديدند و آرزوي ديرينه مردم ديار ستارخان، علامه جعفري، آيت‌الله علياري و چندين رجال خوشنام اين سامان برآورده گرديد. لازم به يادآوري است كه اين بخش با منطقه كرج به بخش تبديل شده و به علل كم توجهي رژيم گذشته در محروميت مانده بود. شهرستان ورزقان منطقه معدن خيز بوده و انواع عناصر قيمتي و با ارزش در اين ديار يافت شده و كشف خواهد گرديد و از نظر سوق الجيشي و اقتصادي مهمترين و غني ترين منطقه كشور محسوب مي شود.

قلعه جوشين

قلعه جوشين در ۲۶ كيلومتري غرب ورزقان و ۶ كيلومتري روستاي جوشين و در قلب محال تاريخي ديزمار ارسباران بمركزيت شهر باستاني خاروانا در يك منطقه كوهستاني سخت‌گذر در بالاي يك كوه مرتفع قرار گرفته‌است. در كاوش‌هايي كه در آن صورت گرفته، سفالينه‌هايي از هزارهٔ اول قبل از ميلاد و قرون اوليه اسلام به دست آمده‌است. قلعه جوشون كه احتمالا از قلعه‌هاي بابك خرمدين بوده (مطمئن نيستم چون كسي رو پيدا نكردم كه در اين زمينه اطلاعات كاملي داشته باشه) و در حال حاضر بقاياي بسيار كمي از آن به جا مانده بر فراز يك كوه صخره‌اي در يك منطقه كوهستاني زيبا در شمال غربي شهر ورزقان واقع شده است. ارتفاع قله از سطح دريا در حدود 1800 متر مي باشد (از نظر ارتفاعي چندان ارزش كوهنوردي نداره بيشتر ارزش كوهنوردي اون بدليل مسير صعب العبور صعوده. مسير كوهپيمايي اين قلعه كه نياز به تجهيزات خاصي نداره ضلع شمالي اونه. از ساير جهات نياز به صخره نوردي با تجهيزات كامل داره). مسير رفت از تبريز به ورزقان و از آنجا در جهت شمال غربي به طرف روستاي خاروانا مي باشد. فاصله تبريز تا ورزقان 97 كيلومتر و فاصله ورزقان تا پاي قلعه هم بايد چيزي در حدود 45 كيلومتر باشه. از شهر ورزقان بطرف شمال غربي در يك جاده كوهستاني مارپيچ و زيبا با رد شدن از روستاهاي ديزج ملك و آقابابا فرامرزي به دوراهي خاروانا- اسپيران مي‌رسيم كه راه سمت راست (به طرف خاروانا) را در پيش گرفته و بعد از عبور از روستاهاي داش كسن- گزن بند- مزرعه شادي و نرسيده به روستاي جوشين به يك امامزاده (سيد ابراهيم خليل) مي‌رسيم كه در سمت راست (شمال) جاده قرار گرفته است. قلعه درست روبروي اين امامزاده در سمت چپ جاده (جنوب) قرار گرفته است. اگر اين جاده را مستقيم ادامه بدهيم به روستاي خاروانا و در نهايت به حاشيه رود مرزي ارس خواهيم رسيد. من سعي كردم مسير رفت رو در عكس زير مشخص كنم.

قلعه علي بيگ

ن قلعه در محدوده شهر خاروانا واقع در ديزمار ارسباران و در دامنه كوه پرآوازه كمتال يا كامتال واقع شده كه مسيرش جيب رو بوده و در منطقه حفاظت شده قرار دارد. گفته مي‌شود وقتي در زمان فتحعلي شاه قاجار خاروانا توسط روسها اشغال شد شخصي بنام علي بيگ از اهالي خاروانا اين قلعه را تعمير كرده و در منطقه به روس‌ها ضربه مي‌زده و با همراهانش در آنجا مخفي مي‌شده است. در حال حاضر طايفه‌اي تحت عنوان علي بيگلو يا علي بگلو در شهر خاروانا زندگي مي‌كنند كه گفته مي‌شود از نوادگان علي بيگ مي‌باشد.

قاضي بلاغي

اين چشمه در منطقه ديزمار شرقي ارسباران و در ميان جنگلهاي زيبا و پرپشت كرينگان واقع شده و از طريق چيچكلو - پيرگديگي داراي راه ماشين و پياده مي‌باشد در گذشته دور ايل قاضي لي در اين ييلاق با صفا در فصول بهار و تابستان اطراق داشته است.

هوراند؛ ششمين شهرستان در منطقه قره داغ

هوراند يكي از شهرهاي تاريخي استان آذربايجان شرقي كه در منطقه قره داغ ( ارسباران ) و در بخش هوراند شهرستان اهر واقع شده‌است. اين شهر مركز بخش هوراند است.
جمعيت شهر هوراند در سال ۱۳۸۵ خورشيدي بالغ بر ۳٬۸۷۶ نفر بوده‌است كه از اين تعداد، ۱٬۹۴۶ نفر مرد و ۱٬۹۳۰ نفر زن بوده‌اند. هم‌چنين تعداد خانوارهاي اين شهر، ۹۰۷ خانوار بوده‌است.

شهرستان خداآفرين

با مركزيت شهر خمارلو

و با سه بخش:

۱) بخش مركزي با مركزيت شهر خمارلو و متشكل از دهستانهاي:

الف) كيوان با مركزيت شهر خمارلو

ب) بسطاملو با مركزيت روستاي بسطاملو

۲) بخش گرمادوز با مركزيت شهر لاريجان و متشكل از دهستانهاي:

الف) گرمادوز شرقي با مركزيت شهر لاريجان

ب) گرمادوز غربي با مركزيت روستاي محمودآباد

۳) بخش منجوان با مركزيت شهر عاشقلو و متشكل از دهستانهاي:

الف) منجوان غربي با مركزيت شهر عاشقلو

ب) منجوان شرقي با مركزيت روستاي جانانلو

ج) ديزمار غربي با مركزيت روستاي مردانقم تشكيل شد.

شهرستان خداآفرين

هيئت وزيران طي مصوبه تاريخ ۱۳/۹/۸۹با توجه به ويژگي‌ها و بافت جغرافيايي منطقه، شرايط، امكانات و تقاضاهاي مردمي با تشكيل يك شهرستان، دو بخش، يك دهستان، تغيير نام يك دهستان و الحاق چند روستا در استان آذربايجان شرقي موافقت كرد.

به گزارش پايگاه اطلاع‌رساني دولت، هيئت وزيران بنا به پيشنهاد وزارت كشور و به استناد ماده (۱۳) قانون تعاريف و ضوابط تقسيمات كشوري، با تشكيل شهرستان خداآفرين به مركزيت شهر خمارلو در استان آذربايجان شرقي متشكل از بخش‌هاي مركزي، گرمادوز و منجوان موافقت كرد. همچنين هيئت وزيران با ايجاد بخش گرمادوز به مركزيت روستاي لاريجان از تركيب دهستانهاي گرمادوز شرقي و گرمادوز غربي در تابعيت شهرستان خداآفرين موافقت كرد. بر اين اساس، بخش منجوان به مركزيت روستاي عاشقلو از تركيب دهستانهاي منجوان شرقي، منجوان غربي و ديزمار شرقي در تابعيت شهرستان خداآفرين ايجاد مي‌شود. همچنين دهستان گرمادوز شرقي به مركزيت روستاي محمودآباد از تركيب روستاها، مزارع و مكانهاي محمودآباد، قورتلجه سفلي، قورتلـجه عليا، قشلاق قلي بـيگلو عليا، قشلاق قلي بيگلو سفلي، قشلاق حاج لطفعلي، ايري بوجاق، خلف بيگلوي سفلي، خلف بيگـلوي عليا، قشلاق داغلو، قشلاق شاه بنده، قشلاق مددلو، حسن قشلاقي، آق قشلاق، حسن قشلاقي كنگرلو، انبار جهاد عشاير، پاسگاه خلف و ديده‌باني پاسگاه و پاسگاه نظامي در تابعيت شهرستان خداآفرين ايجاد مي‌شوند. بر اساس مصوبه دولت، نام دهستان گرمادوز به گرمادوزغربي تغيير مي‌يابد. بر اين اساس، روستاها، مزارع و مكانهاي قشلاق صومعه، حسنعلي كدخدالو، قشلاق ازبك و قشلاق شاه ولي از دهستان قشلاق بخش آبش‌احمد شهرستان كليبر منتزع و به دهستان گرمادوز بخش خداآفرين همين شهرستان الحاق مي‌شوند. بر اين اساس، چنانچه روستا، مزرعه و مكاني غير از موارد يادشده مشاهده شود يا در آينده به وجود آيد، در تابعيت دهستان مذكور خواهدبود.

تصاويري از بخش آبش احمد از توابع كليبر

  

يكي از شهرهاي آذربايجان شرفي كه در بخش آبش احمد شهرستان كليبر واقع شده‌است. اين شهر عنوان دومين شهر شهرستان كليبر و پنجاه و يكمين شهر استان آذربايجان شرقي مطرح مي گردد. شهر آبش‌احمد در منطقه‌اي سرسبز و خوش آب و هوا واقع شده‌است. بخش آبش احمد  با داشتن كوهستانها و باغ هاي بكر و خدادادي در سطح استان  مشهور است . نام قديم اين شهر،اميش احمه بوده كه اميش به زمينهاي گفته مي شد كه در دوران خانها در دست اهالي بوده و احمه به معني ( كاشتن)  بوده‌است.  ولي در ديگر روستاها وقصبات زمينها در دست خانها بود. و نيز مي گويند آبش و احمد دو برادر بودند كه در آنجا ساكن بودند و به نام آنها هم مشهور شده است.شهر آبش‌احمد در ۲۴ كيلومتري خداآفرين، 54 كيلومتري هوراند و ۶۳ كيلومتري كليبر و ۱۸۵ كيلومتري تبريز و ۹۵ كيلومتري اهر قرار دارد.اين شهر نزديك ۳۰۰۰نفر جمعيت دارد .